Al sinds de jaren negentig is medeoprichter en directeur Marc Rijnveld van Public Mediation bezig met participatie, vertelt hij. ‘Dat heette toen interactief beleid maken. En daarna zijn we het omgevingsmanagement gaan noemen. De hoofdvraag is telkens hetzelfde: hoe kunnen grote projecten hun omgeving op een goede manier meenemen?’ Public Mediation begeleidt ook andere ruimtelijke en sociale vraagstukken, maar ziet dat duurzame energieprojecten sinds een jaar of vijf een opkomend thema zijn.
Voor de Green Deal ontwikkelde het bedrijf een aantal zogeheten participatiekaders. Deze kaders helpen initiatiefnemers van duurzame energieprojecten om de omgeving op een goede manier te betrekken. Rijnveld: ‘Het komt er in grote lijnen op neer dat we initiatiefnemers, zoals projectontwikkelaars, leren hoe ze het beste met de omgeving kunnen omgaan. Maar ook voor overheden zijn onze participatiekaders van waarde, omdat ze er de participatieplannen van initiatiefnemers mee kunnen beoordelen.’
Maak diagnose van omgeving
Met de participatiekaders maken initiatiefnemers stapsgewijs een diagnose van de omgeving van het project. Als er bijvoorbeeld een plan voor de bouw van een zonneveld ligt, zoom je in op de mogelijke locatie. Zijn er op deze plek al andere projecten in ontwikkeling (geweest)? Hoe zit de omgeving precies in elkaar? Zijn er eerder conflicten geweest in het gebied? ‘Als je deze vragen kunt beantwoorden, kun je pas je strategie bepalen,’ legt Rijnveld uit. ‘Het is niet zo dat er één universele formule is voor participatie die voor elk project werkt. Soms heb je grof geschut nodig, in andere gevallen volstaan minder ingrijpende middelen.’
Wees bewust van onderlinge relaties partijen
Veel hangt af van in hoeverre de partijen afhankelijk van elkaar zijn, gaat Rijnveld verder. ‘Bij grondeigenaren zie je bijvoorbeeld vaak dat ze graag willen meedoen aan een windmolenproject, maar bang zijn dat ze daarvoor door hun buren met de nek worden aangekeken. Als projectontwikkelaar is het belangrijk dat je je bewust bent van dat soort zaken.’ Door het maken van de diagnose hebben initiatiefnemers een helder overzicht van welke partijen ze afhankelijk zijn en met welke partijen ze tenminste om de tafel moeten. Hoe groter de afhankelijkheid van elkaar is, hoe intensiever de samenwerking.
Het komt voor dat een ontwikkelaar helemaal niet te maken krijgt met weerstand uit de omgeving: dan hoeven de initiatiefnemers geen uitgebreid participatieplan op te zetten en is het genoeg om te voldoen aan de wettelijke eisen. Daar hoort onder meer het organiseren van inspraak bij en het netjes op de hoogte houden van de omgeving. Maar Rijnveld maakt ook geregeld het andere uiterste mee: projecten met grote protesten uit de omgeving als bijvoorbeeld natuurgebieden onder druk komen te staan. ‘Als dat het geval is, moet je veel tijd besteden aan het ontwerpen van een op maat gesneden participatieplan met veel ruimte voor dialoog en onafhankelijk onderzoek.’
Vertrouwen in vroeg stadium belangrijk
De participatiekaders van Public Mediation komen vooral van pas om in de vroege fase van een project het vertrouwen van de omgeving op te bouwen. Rijnveld: ‘Cruciaal daarin is wat we responsiviteit noemen: als een partij een vraag krijgt, is het belangrijk om later ook aan te geven wat er met een vraag gedaan is. Als initiatiefnemers niets doen met de vragen die ze van omwonenden krijgen, voelen omwonenden zich niet serieus genomen en verliezen mensen het vertrouwen in de projectontwikkelaars.’
Rijnveld zegt zelf ook veel te hebben geleerd van de Green Deal: ‘Het gaf veel voldoening om mijn ervaringen van de afgelopen 25 jaar een keer te ordenen en op papier te zetten. En normaal gesproken krijg je bijvoorbeeld ook niet zomaar directe feedback van wetgevingsjuristen van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat zijn waardevolle inzichten die ook een springplank zijn voor de kennis in ons bedrijf.’
